آداب نوشیدن آب بر اساس مبانی طبّ سنّتی ایرانی

آب بطور ذاتی قابلیت غذائیت برای بدن ندارد؛ ولی برای هضم و جذب غذا و رساندن مواد غذایی به اقصی نقاط بدن نیاز است. اگر آب به اندازه کافی مصرف نشود، مواد غذایی خشک نمی­توانند به اندام­های انتهایی بدن برسند و نشاط و شادابی و طراوت پوست بدن از بین خواهد رفت. ضرورت آب برای بدن بعد از هواست و انسان بدون آب چند روز بیش­تر زنده نمی­ماند.

منافع و مضرات مصرف آب:

اگر آب به اندازه کافی مورد نیاز بدن نوشیده نشود، بی­اشتهایی، ضعف قلب، افزایش حرارت کبد، سوختن اخلاط و لاغری رخ می­دهد. اگر هم آب بیش از حد مصرف شود و بدون توجه به نیاز بدن (حس تشنگی) دریافت شود (چیزی که امروزه تبلیغ فراوان می­شود و در خیابان و اتوبوس و مترو و .... افراد زیادی را می­بینید که یک بطری آب معدنی در دست داشته و مدام آب می­نوشند)؛ سستی معده و کبد و اعصاب، فراموشی و کند ذهنی، نزله (خلط پشت حلق که از دیدگاه طب سنتی ایرانی، عامل ایجاد کننده بسیاری از بیماری­های مفصلی و گوارشی است)، پف کردن زیر چشم و کبد چرب عارض می­شود.

زمان مصرف آب:

بهترین وقت نوشیدن آب زمانی است که عطش صادق وجود دارد؛ یعنی غذا هضم اولیه خود را در معده گذرانده و برای عبور از معده و داخل شدن در عروق برای جذب به سمت کبد نیاز به رقیق شدن دارد. بنابراین بسته به نوع غذا، حدود یک و نیم الی دو ساعت بعد از غذا، بهترین زمان برای دریافت آب است. در این زمان هم باید آب به اعتدال خورده شود و از مصرف یکباره حجم زیادی آب و مایعات دیگر پرهیز کرد.

*استثنا: تنها کسانی مجازند بعد از غذا مقداری آب بنوشند که معده خیلی گرمی دارند که درصورت مصرف نکردن آب، اصطلاحاً غذا در معده­شان می­سوزد؛ مثل ظرفی که اگر غذای خشکی را بدون آب داخلش بریزید سوخته و ته­دیگ می­شود. این افراد غذاهای لطیف را خوب تحمّل نمی­کنند و وقتی غذاهای غلیظ و سنگین و دیرهضم می­خورند، راحت­تر هضم می­کنند. این­ افراد باید مقدار کمی آب خنک بعد از غذا بنوشند که حرارت معده­شان تعدیل شود. ولی اکثریت افراد جامعه امروزی دچار غلبه سردی و رطوبت در معده و دستگاه گوارش و ضعف آن هستند و این مورد شامل حالشان نمی­شود.

*یک حالتی نیز وجود دارد که فرد احساس تشنگی دارد؛ ولی با نوشیدن آب سرد (هر چند خیلی زیاد هم بنوشد)، تشنگی­اش برطرف نمی­شود. به این حالت، عطش کاذب گفته می­شود و دلیل آن، وجود یک خلط مزاحم در معده است که طبیعت برای دفع آن طلب آب می­کند. امّا آب سرد قابلیت دفع آن را ندارد. این حالت معمولاً بعد از خوردن غذاهای غلیظ یا لزج مثل ماهی، کله­پاچه، ماکارانی و غذاهای شور رخ می­دهد که درمان آن، صبر بر تشنگی و نوشیدن جرعه جرعه آب گرم شیرین شده با کمی عسل و یا جوشانده دارچین و زنجبیل است.

گاهی نیز عطشی وجود دارد که علّت آن، گرمی بیش از حد قلب یا ریه است و راه از بین رفتن آن، استنشاق هوای خنک است و نباید در این حالت آب سرد نوشید.

بهترین آب برای افراد سالم:

آب خنک (نه خیلی سرد) بهترین راه برای رفع تشنگی است؛ در کسی که معده سالمی داشته و به اندازه آب بنوشد! برای خنک کردن آب باید آب را داخل یخچال گذاشت و از انداختن یخ داخل آب به شدت پرهیز کرد؛ چرا که وقتی یخ ذوب می­شود و جرم آن در آب حل می­شود؛ به شدت برای اعصاب مضر است و حکما نوشیدن چنین آبی را نهی کرده­اند.

زیاد خوردن آب خیلی گرم (آب جوش ولرم شده) خوب نیست و معده را ضعیف می­کند؛ امّا می­توان از آن برای شست و شوی معده و دستگاه گوارش (مثلاً در رفع یبوست بصورت ناشتا)، تحلیل نفخ و باد دستگاه گوارش، تصفیه ریه و باز شدن صدا بهره برد. آب نیم­گرم مضرت بیش­تری داشته و نوشیدن آن بعد از غذا باعث ایجاد حالت تهوّع و فساد هضم می­شود.

آب خیلی سرد نیز باعث ضعف معده و اعصاب و تولید نزله است و نوشیدن آن توصیه نمی­شود. نوشیدنی­هایی که گازدار هستند؛ مانند نوشابه و دلستر و دوغ، اثرات بدتری دارند.

آداب نوشیدن آب:

به یکباره سرکشیدن آب و درحالت دراز کشیده و از بالا ریختن آب در دهان نهی شده است. بهتر است آب به سه نفس نوشیده شود و هربار با مکیدن آب، مزه آن در دهان احساس شود. اول آن نام خدا و در آخر، حمد خدا به­جا آورده شود. اگر دهانه ظرف آب گشادتر باشد، بهتر است؛ بنابراین استفاده از نی (که همراه آب، هوا هم بلعیده می­شود) مناسب نیست.

زمان­های نامناسب نوشیدن آب:

• برخی زمان­ها برای مصرف آب مناسب نیست و نوشیدن آب عوارضی به همراه دارد؛ از جمله:
• در حین غذا یا بلافاصله بعد از آن؛ مخصوصاً در افراد با معده سرد و ضعیف.
• در حالت ناشتا و بویژه آب سرد و در زمان­های سرد؛ چون در حالت خالی بودن معده، آب به سرعت جذب بدن شده و به اعضای رئیسه (قلب، کبد و مغز) می­رسد و آن­ها را ضعیف می­کند.
• بعد از حرکات شدید ورزشی، حمّام گرم و جماع؛ که در همه این حالات بدن گرم شده و آب به سرعت جذب شده و موجبات ضعف اعضای رئیسه را فراهم می­آورد.      *در این حالات اگر تشنگی خیلی شدید بود و طاقت صبر کردن نبود، اندکی آب مضمضه شود و یا اول چیزی مانند نان خورده شود و بعد از آن آب نوشیده شود تا سرعت جذب آن کاهش یابد.
• بعد از خوردن میوه­های آبکی (مانند خربزه، هندوانه، زردآلو و ....)؛ که باعث فساد هضم آن­ها و بروز بیماری­های متعددی می­شود.
• در حین خواب و قبل از خواب و بلافاصله پس از برخاستن از خواب؛ چرا که باعث ضعف مغز می­شود.
• بعد از چیز شیرین و یا چرب و یا شور.
   

منبع: www.tim.ir